Stepek Jan Andrzej (1951–1996), historyk, wydawca, dziennikarz, działacz opozycji demokratycznej.
Ur. 23 XII w Sanoku, był synem Zdzisława i Janiny Ruszel.
W r. 1970 ukończył S. Technikum Mechaniczne w Sanoku i podjął studia historyczne na Wydz. Nauk Humanistycznych KUL. W czasie studiów angażował się w działalność opozycyjną, m.in. w r. 1973 wraz z Bogdanem Borusewiczem, Januszem Krupskim i Piotrem Jeglińskim brał udział w produkcji trudno dostępnych skryptów metodą fotograficzną, a w r. 1976, po wyjeździe Jeglińskiego do Paryża i konspiracyjnym przerzucie przez niego do kraju powielacza, w wydaniu zakazanej przez cenzurę książki G. Orwella „Folwark zwierzęcy”. Grupa młodzieży, do której należał S., uczestniczyła w pracy koła naukowego studentów historii, którego opiekunem był Jerzy Kłoczowski, i w działalności duszpasterstw akademickich pallotynów i dominikanów, oraz utrzymywała kontakty m.in. z Leszkiem Moczulskim, Wojciechem Ziembińskim i Antonim Macierewiczem. S. brał też udział w spotkaniach z działaczami Ruchu Młodej Polski na Górze św. Anny. W r. 1977 w mieszkaniu, które zajmował wraz z Markiem Kuchcińskim, zainstalowany został kolejny powielacz; drukowano na nim wydawnictwa Komitetu Obrony Robotników, a także pierwszy numer „Zapisu”, sygnowany przez Niezależną Oficynę Wydawniczą. Dn. 14 V t.r. S. wraz z kilkoma osobami został zatrzymany przez Służbę Bezpieczeństwa (SB) w pociągu do Krakowa w drodze na uroczystości żałobne po śmierci Stanisława Pyjasa; w rezultacie zrezygnował z udziału w pracy poligraficznej. Latem t.r. w mieszkaniu Bożeny Wronikowskiej w Lublinie zorganizowany został z udziałem S-a nieoficjalny klub dyskusyjny, na którego spotkania zapraszani byli m.in. Władysław Bartoszewski i Jacek Woźniakowski. W czasie tych dyskusji podjęta została decyzja o rozpoczęciu wydawania czasopisma „Spotkania”; pierwszy numer ukazał się w listopadzie. T.r. ukończył S. studia i wrócił do Sanoka, gdzie rozpoczął pracę jako asystent w Muz. Budownictwa Ludowego. Najpóźniej w styczniu 1978 zaczął być obserwowany przez SB. We wrześniu 1979 został ściągnięty do Lublina przez redakcję „Spotkań”; przygotowywał do druku materiały o problematyce ukraińskiej oraz zajmował się stroną techniczną zarówno czasopisma, jak i serii wydawniczej Biblioteka Spotkań. Równocześnie rozpoczął studia doktoranckie na KUL. Był nadal obserwowany przez SB, a 10 III 1980 i 25 VI t.r. w jego mieszkaniu przeprowadzono rewizje. W dn. 25–31 VIII wraz z Krupskim, Januszem Bazydło, Stanisławem Sudołem i Markiem Zielińskim brał udział w głodówce solidarnościowej ze strajkującymi robotnikami Wybrzeża w kościele Matki Bożej Królowej Polski w Stalowej Woli. We wrześniu został sekretarzem koła NSZZ „Solidarność” na KUL. Od 1 V 1981 pracował w Biurze Historycznym przy Ośrodku Badań Społecznych Międzyzakładowego Komitetu Założycielskiego NSZZ „Solidarność” w Gdańsku, zajmującym się zbieraniem materiałów na temat wydarzeń na Wybrzeżu w grudniu 1970; opracował fragment dotyczący zajść w Szczecinie („Grudzień 1970”, Paris 1986). Zredagował i opatrzył wstępem broszurę G. Jakunina „O aktualnym stanie rosyjskiego kościoła prawosławnego i perspektywach religijnego odrodzenia Rosji. Referat przedłożony Chrześcijańskiemu Komitetowi Obrony Praw Wierzących w Rosji” (L.–W.–Kr. 1981).
Po wprowadzeniu 13 XII 1981 stanu wojennego uczestniczył S. w strajkach protestacyjnych w Wytwórni Sprzętu Komunikacyjnego PZL «Świdnik» i Fabryce Samochodów Ciężarowych w Lublinie. Po zakończeniu strajków ukrywał się m.in. w Rzeszowie i okolicach oraz uczestniczył w działalności konspiracyjnej «Solidarności», m.in. szkoląc podziemnych drukarzy. Dn. 23 IX 1982 został zatrzymany w Warszawie, a następnie uwięziony; po wyrażeniu gotowości opuszczenia kraju został 5 XI t.r. zwolniony. We wrześniu 1983 wyjechał do Francji i podjął współpracę z kierowaną przez Jeglińskiego oficyną «Editions Spotkania». Przygotował do druku wiele książek, m.in. „Pamiętniki znalezione w Katyniu” (Paris 1989, wyd. 2. rozszerzone, Paris–W. 1990), do których napisał też wstęp Od wydawcy. Redagował również pierwsze numery kwartalnika „Libertas” i był paryskim korespondentem Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa. Uczestniczył w spotkaniach z przedstawicielami emigracji rosyjskiej, ukraińskiej, czeskiej i afgańskiej. Wraz z Jeglińskim opublikował w „Arce” (1989 nr 26) tekst Dlaczego nie pojedziemy do Warszawy, wyjaśniający powody, dla których «Editions Spotkania» odmówiły przyjęcia zaproszenia Polskiego Tow. Wydawców Książek do udziału w maju 1989 w warszawskich Międzynarodowych Targach Książek. Do kraju wrócił w lipcu 1990; w Rzeszowie objął kierownictwo tygodnika „San”. We wrześniu t.r. został tamże redaktorem naczelnym dziennika „Nowiny”; przekształcił ten dotychczasowy organ PZPR w gazetę informacyjną. Odwołany przez właścicieli gazety z tej funkcji 20 III 1993, pracował nadal w redakcji, zajmując się problematyką międzynarodową. Od lipca 1995 był redaktorem naczelnym popołudniówki „Wieczór Wrocławia”. Zmarł na zawał serca 9 XI 1996 w Rzeszowie, został pochowany 13 XI na cmentarzu komunalnym Wilkowyja.
W małżeństwie zawartym w r. 1974 z Iloną Lesik miał S. dwoje dzieci: Karolinę Annę (ur. 15 X 1975) oraz Jana Jakuba (ur. 14 VII 1982).
Encyklopedia Rzeszowa, Rzeszów 2004; Gajewski J., Materiały do bibliografii druków zwartych wydanych poza zasięgiem cenzury 1982–1986, Kr. 1988; Kandziora J., Szymańska Z., Bez cenzury 1976–1989. Literatura – ruch wydawniczy – teatr. Bibliografia, W. 1999; Opozycja w PRL. Słownik biograficzny 1956–89, W. 2002 II; – Czech M., Inwigilacja środowiska „Spotkań” przez służby specjalne PRL, „Pamięć i sprawiedliwość” 2004 nr 1 s. 292–3; Dąbrowski M., Lubelski lipiec 1980, L. 2000; – Dokumenty Komitetu Obrony Robotników i Komitetu Samoobrony Społecznej „KOR”, Oprac. A. Jastrzębski, W.–Londyn 1994; Klus J., Lignarski A., Szkutnik J., Dwadzieścia lat Solidarności. Kalendarium rzeszowskie, Rzeszów 2000; – Nekrologi i wspomnienia pośmiertne: „Dzien. Pol.” 1996 nr 264; „Gaz. Lwow.” nr z 18 XI 1996; „Nowiny” 1996 nr 219 (fot.); „Rzeczpospolita” 1996 nr 263; „Słowo Pol.” 1996 nr 264 (fot.); „Więź” R. 40: 1997 nr 3; – Arch. IPN, Oddz. w L.: sygn. 020/746 T. 1; – Informacje żony S-a, Ilony Lesik-Stepek z Białobrzegów, Małgorzaty Chomy z L. oraz Janusza Krupskiego z W.
Ryszard Terlecki